Red and Black Employee

Red và Black

Trong mọi tổ chức, luôn có hai kiểu người. Tôi gọi họ là Red và Black.

Red tuân thủ quy trình. Họ sống trong checklist, form, và flowchart. Khi có vấn đề, họ hỏi: “Quy trình nói gì?”. Quy trình là câu trả lời, cũng là cái cớ. Red cảm thấy an toàn khi mọi thứ được định nghĩa rõ ràng, có owner, có approval, có deadline. Với họ, tổ chức là một cỗ máy và họ là bánh răng hoạt động đúng chức năng.

Black thì ngược lại. Họ theo giá trị. Họ không ghét quy trình, nhưng không phụ thuộc vào nó. Khi có vấn đề, họ hỏi: “Khách hàng cần gì?”. Nếu quy trình cản đường mục tiêu, họ sẽ lách, bẻ, hoặc bỏ qua. Black không thoải mái trong hệ thống cứng nhắc. Họ thoải mái trong mơ hồ, miễn là hướng đi đúng.

Red làm sếp hài lòng. Báo cáo đúng hạn. Slide gọn gàng. KPI xanh. Sếp hỏi, Red trả lời ngay. Tổ chức nhìn vào Red và thấy sự ổn định. Không bất ngờ. Không rủi ro. Không drama.

Black làm khách hàng hài lòng. Đôi khi, cũng làm sếp hài lòng, nhưng đó là hệ quả phụ. Black không tối ưu cho việc “trông có vẻ đúng”. Họ tối ưu cho kết quả thật. Có lúc họ làm sếp khó chịu, vì họ đặt câu hỏi, phản biện, hoặc từ chối làm một việc vô nghĩa. Nhưng khi sản phẩm chạy tốt, khách hàng quay lại, tổ chức kiếm tiền, thì mọi người quên đi sự khó chịu đó.

Red leo thang sự nghiệp. Từng bậc, từng level. Title thay đổi đều đặn. Red biết cần làm gì để được promote, và họ làm rất giỏi việc đó. Họ xuất hiện đúng lúc, nói đúng câu, đứng đúng phía.

Black đứng trong bóng của cái thang đó. Họ không giỏi tự quảng cáo. Họ ít nói về thành tích của mình. Nhiều khi, họ thậm chí không quan tâm ai ghi nhận. Black ở đó, giữ cho hệ thống không sụp đổ, nhưng tên họ hiếm khi xuất hiện trên slide.

Vì thế, Red chiếm số đông. Tổ chức cần họ để vận hành hàng ngày. Không có Red, mọi thứ rối loạn. Nhưng Black thì hiếm. Và chính vì hiếm, họ mới có giá trị. Không có Black, tổ chức vẫn chạy, nhưng chạy sai hướng. Chạy rất nhanh, rất mượt, và rất xa khách hàng.

Red cần cấu trúc. Org chart rõ ràng. Quy trình chuẩn. Vai trò phân minh. Cấu trúc cho Red cảm giác kiểm soát.

Black cần mục tiêu. Một “tại sao” đủ mạnh. Một vấn đề đủ lớn. Mục tiêu cho Black quyền tự do để quyết định cách đi.

Một tổ chức trưởng thành không chọn Red hay Black. Họ cần cả hai. Nhưng nếu phải chọn thiếu một, hãy cẩn thận. Thiếu Red, bạn có hỗn loạn. Thiếu Black, bạn có một cỗ máy hoàn hảo… để đi sai đường.